Όλους μας απασχολεί η διατροφή των παιδιών μας, να περιέχει όλες τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες. Αυτό δεν συμβαίνει πάντα:
- Είτε γιατί δεν τρώνε από όλες τις ομάδες τροφών, πχ δεν τρώνε καθημερινά λαχανικά.
- Είτε γιατί προτιμούν να χορταίνουν με τροφές χαμηλής θρεπτικής αξίας πχ σνακς, fast food, αναψυκτικά ή γλυκά.
- Είτε γιατί ακολουθούν μια υποθερμιδική δίαιτα για να ταυτίζονται με τα πρότυπα ομορφιάς.
Πιο συνηθισμένη βέβαια είναι η παχυσαρκία. Τα παιδιά είναι εκτεθειμένα σε πληθώρα διαιτητικών πειρασμών. Από την άλλη οι γονείς στην αγωνία τους να τους εξασφαλίσουν όλα τα θρεπτικά συστατικά δίνουν περισσότερα από όσα χρειάζονται.
Οι θερμιδικές ανάγκες των παιδιών ποικίλλουν, πχ για τα κορίτσια του δημοτικού είναι περίπου στις 1400-1600 θερμίδες και για τα αγόρια στις 1600-1800 ανάλογα και με τη φυσική τους δραστηριότητα. Παρόλο που είναι μεγάλες, δεν φτάνουν αυτές των ενηλίκων. Χρειάζεται λοιπόν να προσαρμόζουμε τις μερίδες στις ανάγκες των παιδιών. Δεν μπορεί να φάει την ίδια μερίδα ένα κορίτσι 8 ετών και ο μπαμπάς της. Οι ανάγκες αυξάνονται στην εφηβεία και ανάλογα με την άσκηση, πάντα όμως χρειάζονται ποιοτικές θερμίδες.
Ενα παιδί παίρνει το ¼ της ενέργειας που χρειάζεται από χυμούς , αναψυκτικά, γλυκά και αρτοσκευάσματα, οπότε είναι εύκολο να χαλάσει η ισορροπία.
Τι κάνουμε λοιπόν στην Ελλάδα, την πατρίδα της μεσογειακής διατροφής;
Μόνο το 5-9 % ακολουθεί τη μεσογειακή διατροφή . Μόνο το 50% των παιδιών καταναλώνει συστηματικά φρούτα και λαχανικά.
Τα παιδιά τρώνε “fast food” σε ποσοστό 40-60% τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα. Πολλοί μπορεί να πούνε πως δεν είναι μεγάλη συχνότητα . Αλλά αν αναλογιστούμε το είδος της τροφής που προσφέρεται σε αυτούς τους χώρους, τις πολλές θερμίδες, την περιεκτικότητα σε λίπος και τρανς λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη θα καταλάβουμε και το γιατί είναι πολύ. Ας μην παραβλέπουμε και τις τοξίνες που υπάρχουν σε αυτά τα φαγητά.
Τα τρανς λιπαρά είναι κρυμμένα σε όλα τα συσκευασμένα ή προκατασκευασμένα τρόφιμα και είναι βλαβερά για την καρδιαγγειακή υγεία ήδη από την παιδική ηλικία. Αναγράφονται ως υδρογονωμένα φυτικά λιπαρά ή φοινικέλαιο, παλμιτέλαιο και είναι παντού, σε μπισκότα, πίτες, μπάρες δημητριακών, πατατάκια, δημητριακά πρωινού.
Επίσης όταν το άμυλο πχ της πατάτας μαγειρεύεται σε υψηλή θερμοκρασία δημιουργείται ακρυλαμίδιο που είναι δυνητικά καρκινογόνο. Υπάρχει σε προτηγανισμένες πατάτες και πατατάκια.
Το άλλο μεγάλο θέμα είναι ότι τελικά τα παιδιά προτιμούν το φαγητό από έξω από το σπιτικό γιατί έχει πιο έντονη και ευχάριστη γεύση. Κατά κάποιο τρόπο εθίζονται σε αυτές τις γεύσεις. Καταλήγουν να καταναλώνουν όλο και λιγότερο σαλάτες, λαχανικά και όσπρια που έχουν πιο ουδέτερες γεύσεις.
Όμως αυτά οδηγούν στην παχυσαρκία. Και η παχυσαρκία αποτελεί την πανδημία του 21ου αιώνα.
Συχνότητα παχυσαρκίας
Είναι γνωστό ότι τα ποσοστά της παχυσαρκίας γενικά στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλά. Περίπου το 40% των Ελλήνων είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και μάλλον είμαστε πρώτοι στην Ευρώπη.
Χονδρικά 3 στα 10 παιδιά στην Ελλάδα είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Τα ποσοστά βελτιώνονται λίγο στην εφηβεία.
Το πολύ ανησυχητικό είναι ότι το 70% των γονέων υπέρβαρων παιδιών αδυνατούν να καταλάβουν ότι το παιδί τους είναι υπέρβαρο.
Πού οφείλεται η αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας;
Τα κυριότερα αίτια είναι η οικογένεια και η καθιστική ζωή. Αν ο ένας γονέας είναι παχύσαρκος το παιδί έχει 50% πιθανότητες να γίνει παχύσαρκο, αν είναι και οι δύο 80%. Το παιχνίδι σε αυλές και πλατείες έχει πλέον αντικατασταθεί από τα παιχνίδια στον ηλεκτρονικό υπολογιστή . Φυσικά η τηλεθέαση έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία 20 χρόνια. Ακόμα και αν κάνουν κάποιο σπορ 3 φορές την εβδομάδα αυτό δεν μπορεί να ισοφαρίσει τις πολλές ώρες μπροστά σε οθόνες.
Είναι ενδιαφέρουσα μια Ελληνική μελέτη για το ρόλο της γιαγιάς . 5πλάσιο ποσοστό παχύσαρκων παιδιών σε σχέση με τα μη παχύσαρκα έτρωγαν τη μαγειρική της γιαγιάς.
Γιατί προβληματίζει η παιδική παχυσαρκία;
Ας ξεχάσουμε την αντίληψη ότι «η κοιλίτσα θα γίνει ύψος». Το υπέρβαρο παιδί μπαίνει σε ένα φαύλο κύκλο που το οδηγεί στην παχυσαρκία, Δεν πρέπει να το αφήσουμε να ξεκινήσει αυτό το φαύλο κύκλο Ένα υπέρβαρο παιδί θα αποφύγει την άσκηση είτε γιατί κουράζεται είτε γιατί δεν εντάσσεται εύκολα στην ομάδα.
Αυτή η έλλειψη αυτοεκτίμησης και η τάση απομόνωσης το οδηγεί σε περαιτέρω απομόνωση και κλείσιμο στο σπίτι. Αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις της στην ψυχολογία του παιδιού είναι και οι σοβαρότερες συνέπειες της παχυσαρκίας. Συνυπάρχουν με τις ορθοπαιδικές , τις καρδιοαναπνευστικές και τις μεταβολικές και ορμονικές επιπλοκές της παιδικής παχυσαρκίας.
Απώλεια αυτοεκτίμησης, απομόνωση, διαταραχές διατροφικής συμπεριφοράς (συνεχείς δίαιτες, βουλιμία) κατάθλιψη. Το παιδί δεν είναι ευτυχισμένο. Και συχνά πέφτει θύμα bulling. Ένα υπέρβαρο παιδί έχει 13% πιθανότητα να πέσει θύμα bulling ενώ αν γίνει παχύσαρκο οι πιθανότητες εκτοξεύονται στο 63%.
Πρώιμη έναρξη εφηβείας: Το παιδί θεωρείται ψηλό όχι παχύ αλλά είναι απλώς ότι άρχισε η ωρίμανσή του νωρίτερα.
Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών στα κορίτσια (που αμφίδρομα αποτελεί και αιτία παχυσαρκίας) – Γυναικομαστία στα αγόρια:
- Τα παχύσαρκα παιδιά παίρνουν γρήγορα ύψος στην αρχή, και φαίνονται πιο ψηλά από τους συνομηλίκους τους, στις μικρότερες ηλικίες. Ωστόσο, μπαίνουν πιο νωρίς στην εφηβεία από τους συνομηλίκους τους, καθώς ο οργανισμός τους παίρνει λάθος μηνύματα.
- Το αποτέλεσμα είναι να «κλείνουν» πιο νωρίς τα κομμάτια του σκελετού από όπου ψηλώνουμε ( οι επιφύσεις) και τελικά, τα παχύσαρκα παιδιά να έχουν χαμηλότερο τελικό ανάστημα ως ενήλικες από το αναμενόμενο.
Παχύσαρκα παιδιά – Παχύσαρκοι καρδιαγγειακοί ενήλικες;
Η πρόβλεψη ότι όσο μεγαλώνει θα αδυνατίσει δεν επιβεβαιώνεται. Η παιδική παχυσαρκία φαίνεται ότι εμμένει με αποτέλεσμα τα παχύσαρκα παιδιά να γίνονται οι αυριανοί παχύσαρκοι ενήλικες. Δημιουργείται δε ένα υπόστρωμα που προδιαθέτει για καρδιαγγειακή νόσο νωρίς στην ενήλικο ζωή.
Παιδική παχυσαρκία – Χρειάζεται αντιμετώπιση;
Όπως συμβαίνει στα περισσότερα νοσήματα, έτσι και στην παιδική παχυσαρκία η πρόληψη αποτελεί την καλύτερη θεραπεία. Μέχρι την ηλικία των 7 ετών δεν εφαρμόζουμε κάποιο πρόγραμμα απώλειας βάρους στα παιδιά παρά μόνο αν η παχυσαρκία δημιουργεί κάποιο πρόβλημα υγείας.
Μετά τα 7 έτη στην περίπτωση του υπέρβαρου παιδιού ο αντικειμενικός στόχος δεν είναι να χάσει βάρος το παιδί. Το αφήνουμε να ψηλώσει διατηρώντας το ίδιο βάρος. Οπότε τότε η διατήρηση του βάρους είναι ο κύριος στόχος μας –όχι πάντα εύκολος. Αν όμως υπάρχουν επιπλοκές ή το παιδί είναι παχύσαρκο τότε εφαρμόζεται πρόγραμμα διατροφής για απώλεια κάποιων κιλών.
Τα καλύτερα αποτελέσματα τα έχουμε όταν τα παιδιά έρχονται για θεραπεία στην ηλικία των 7-10 ετών . Η θεραπεία της παχυσαρκίας στην εφηβεία είναι πιο δύσκολη. Επειδή τα παιδιά και οι έφηβοι είναι στην ανάπτυξη η απώλεια βάρους πρέπει να είναι μέχρι 2 κιλά το μήνα. Φυσικά οι δίαιτες πρέπει να είναι ισορροπημένες και να περιέχουν όλα τα θρεπτικά συστατικά.